ارسال شده به دست مدیریت سایت در تاریخ نوامبر 4, 2018 | 26 دیدگاه

بررسی روندی کیفیت آموزش و پرورش در کشورمان نشان می‌دهد که سطح پایین کیفیت، دغدغه‌ای ملی است. برای نشان دادن سطح متنازل کیفیت آموزشی راه‌های مختلفی وجود دارد. تحقیقات میدانی و تحلیل محتوایی از نظام آموزشی در مولفه‌های اهداف، روش‌ها، محتوای آموزشی، رسانه‌های آموزشی، روش‌های ارزیابی تحصیلی و روش مدیریت مدارس، یکی از راه‌های تعیین سطح کیفی مدارس است. سنجش تلقی و نگرش مردم و مسئولین از کیفیت آموزشی مدارس، یکی دیگر از راه‌هاست. این یادداشت در نظر دارد با نگاهی به نگرش و باور مسئولین از کیفیت آموزش و پرورش و مدارس به قضاوت درباره چشم‌انداز آموزش در ایران 1400 مبادرت ورزد.

اکنون در آستانه بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصیلی 96-97 قرار داریم و از دگرسو، اولین سال فعالیت دولت دوازدهم است. براین اساس، در نظر داریم بر پایه یکی از شاخص‌ها، برآوردی از عملکرد دولت دوازدهم از نظر کیفیت آموزش مبادرت ورزیم. در این نگاشت مراد از مسئولین یعنی مقامات ملی، استانی و محلی قوای سه‌گانه و نهادهای فراقوه‌ای نظامی، صدا وسیما و ائمه جمعه می‌باشد. سوال اساسی این است، نگرش و ذهنیت مسئولین از کیفیت آموزش و پرورش در کشورمان چیست؟ این بررسی به نگرش‌سنجی و ارزیابی نظر مسئولین نمی‌پردازد، بلکه بر اساس تصمیم‌گیری‌هایشان به قضاوت درباره نگرش آن‌ها به کیفیت آموزش مبادرت می‌کند. یکی از راه‌های قضاوت در مورد نگرش خانواده‌ها از جمله مسئولین از کیفیت آموزش مدارس تصمیم‌گیری آن‌ها برای انتخاب نوع مدرسه برای فرزندشان است. اگر همه خانواده‌های مسئول و تاثیرگذار در اداره کشور را به‌طور فرضی ده‌هزار خانواده در نظر بگیریم، فرزندان این خانواده‌ها از خدمات آموزشی چه نوع مدارسی برخوردارند؟ چه نسبتی از آن‌ها از مدارس دولتی در دسترس، بهره می‌گیرند و چه نسبتی از آن‌ها از مدارس خاص غیردولتی، شاهد، تیزهوشان، نمونه‌دولتی و رشد بهره می‌گیرند؟ اگر داده‌های کمی بررسی، برخورداری خانواده‌های مسئولین این کشور نشان دهد، به تقریب همه صاحبان قدرت فرزندشان از مدارس خاص و نه مدارس دولتی در دسترس، بهره‌مند می‌شوند، این داده‌ها چه چیزی را نشان می‌دهد؟ اگر این بررسی صورت گیرد، انتظار نمی‌رود کسی از فرزندان صاحبان قدرت و فرصت، از مدارس دولتی در دسترس، بهره گیرد؛ بلکه از مدارس خاص برخوردارند. سوال اساسی این است، حضور فرزندان مقامات و مسئولین در مدارس خاص به منزله شاخص، چه چیزی را نشان می‌دهد؟ این امر، به‌منزله آن است نگرش مسئولین بر این امر مبتنی است که کیفیت آموزش در کشور متنازل و متنوع است و آن‌ها برای دستیابی به کیفیت آموزش مناسب‌تر، فرزندشان را به مدارس خاص هدایت می‌کنند. به‌واقع اگر کیفیت مدارس دولتی در دسترس، از حداقلِ قابل قبول برخوردار بود، نسبتی قابل قبول از فرزندان مسئولان از آن برخوردار می‌شدند. دغدغه‌های والدینی که از حداقل تمکن و یا نفوذ برخوردارند، در فصل ثبت‌نام در تلاش برای دستیابی به مدارس خاص همین امر را نشان می‌دهد. بر این اساس، بر پایه رفتار والدینی مسئولان و صا حبان قدرت در کشور و نه اظهارات و سخنرانی‌هایشان کیفیت آموزش درکشور متنازل است و آن‌ها خود از مدارس خاص که کیفیتی مناسب‌تر دارند، بهره می‌گیرند. این قضاوت درباره نگرش بر رفتار و تصمیم‌گیری‌های والدینی مسئولان، مبتنی است.

سوال دوم این یاداشت آن است که آیا گشایشی در کیفیت آموزش در دولت دوازدهم حاصل می‌شود؟ آیا نشانه‌هایی وجود دارد که این امید را زنده کند، تا سال 1400 تغییری در روند کیفیت مدارس رخ دهد؟ پاسخ این سوال، برپایه شاخص این یاداشت، این است آیا تا سال تحصیلی 1399-1400، کیفیت مدارس دولتی در دسترس، به میزانی ارتقاء می‌یابد که نسبتی از مسئولان و صاحبان قدرت ملی، استانی و محلی از قوای سه‌گانه و نهادهای فراقوه‌ای فرزندان خود را به این مدارس بفرستند.آیا دولت دوازدهم زمینه‌های چنین سیاستی را فراهم خواهد کرد؟ رئیس‌جمهور منتخب و تیم همراه در ایام مبارزه انتخاباتی و همچنین در روند انتخاب وزراء، با کنش و واکنش‌هایی که نشان داده‌اند، این امید را فراهم نکرده‌اند، که شاهد ارتقاء مدارس دولتی در دسترس، خواهیم بود؛ به قسمی که نسبتی از مسئولان، خودشان، مدارس دولتی در دسترس را قابل برای حضور فرزندانشان بدانند. مورد انتظار بود، تغییر در روند کیفی مدارس کشور از شعارهای انتخاباتی رئیس‌جمهور محترم قرار می‌گرفت و بعد از انتخابات به اجماع قوای سه‌گانه و نهادهای فراقوه‌ایی، مبدل می‌شد. حضور فرزندان مسئولان و مقامات در مدارس دولتی در دسترس، فرصتی عینی و تجربی برای فهم مسئولان و مقامات از حقایق جاری در کشور است. به‌واقع این امر یکی از شاخص‌های عینی مردمی بودن مسئولان و مقامات کشور است. درصورتی‌که نانوشته و ضمنی مقرر باشد تا سال 1400 فرزندان مسئولان از مدارس غیردولتی و شبه‌دولتی برخوردار باشند، نانوشته مقرر است، تا سال 1400، تغییری در روند کیفی نظام آموزشی کشور اتفاق نیفتد. بر این اساس نگارنده این یاداشت با قریب به چهار دهه تعمق و تحقیق در مسائل آموزش و پرورش کشور، موفق نشده است، به علائمی برسد که نشان دهد تا سال 1400 اتفاقی قابل‌توجه در روند کیفیت نظام آموزشی کشور رخ دهد. با حضور فرزندان مقامات و مسئولان در مدارس خاص تا چه حد احتمال می رود آن‌ها از عمق مشکلات آموزش و پرورش و عوامل درگیر در کاهش کیفیت مدارس به‌ویژه مدارس دولتی در دسترس، باخبر شده و تصمیمی تازه اتخاذ کنند. با این روند برای اصلاح کیفیت مدارس کشور باید به مداخله متفاوت مسئولان عالی نظام و مردم دل بست. این مواضع و فشار مردم می‌توان شاید تنها راه باقیمانده برای زنده کردن جایگاه واقعی آموزش و پرورش در آینده کشور باشد. آموزش و پرورش چند دهه است که نه تنها مسائل آن به حاشیه رانده شده و به مساله ملی تبدیل نشده است بلکه مسئولان و مقامات کشور با برخوردار کردن خویش از مدارس خاص، از مواجهه با مساله نیز امتناع نموده‌اند. شایان توجه است که تبدیل دغدغه آموزش و پرورش به دغدغه‌ای ملی و از حاشیه به متن آوردن مسائل آموزش و پرورش، اقدامی نیست که از وزیر آموزش و پرورش و تیم همراه مورد انتظار باشد، بلکه این انتظار فرا آموزش و پرورشی است؛ به همین دلیل در طی دو دهه بعد از دوره سازندگی اتفاق نیفتاده است. بر اساس گمانه این یادداشت، در دولت دوازدهم نیز چنین عزمی اتفاق نخواهد افتاد. این یادداشت راه‌حل این مساله را در مداخله متفاوت بزرگان نظام و آحاد مردم جستجو می‌کند.

مردم و رسانه‌ها می‌توانند با معرفی آدرس مدرسه‌ای فرزندان مقامات قوای سه‌گانه و نهادهای فراقوه‌ای در برخورداری از مدارس خاص غیردولتی، تیزهوشان، رشد، شاهد و نمونه‌دولتی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به فشار از پایین مبادرت ورزند. کمپین آدرس مدارس خاص فرزندان مقامات یک گزینه است. مطابق با قانون، برخورداری فرزندان مقامات و مسئولان از مدارس خاص حق آن‌هاست. لیکن اطلاع مردم از جدا افتادن مقامات و مسئولان از آن‌ها، حق مردم است. حق مردم است بدانند فرزندان منتخبان آن‌ها در مجلس به چه نوع مدرسه‌ای می‌روند. حق مردم است بدانند فرزندان مقامات دولتی در سطح ملی، استانی و محلی و مقامات قضایی، نظامی، انتظامی و ائمه جمعه، به چه نوع مدرسه‌ای می‌روند. اگر مردم و رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به ایجاد فضایی مبادرت ورزند تا به‌طور مثال استانداران، فرمانداران و ائمه جمعه به حضور فرزندانشان در مدارس دولتی در دسترس، مبادرت ورزند؛ آن‌ها به‌واقع کشف می‌کنند، شورای آموزش و پرورش استان و منطقه در عمل یعنی چه. در این صورت که مقامات وزارت نفت که به شایستگی پشتیبان چند باشگاه ورزشی هستند، با حضور فرزندشان در مدارس دولتی در دسترس، به این سوال خواهند پرداخت که برای آموزش و پرورش و مدارس نسل آینده چه وظایفی دارند. در این صورت با گسترش فشار مردمی از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی می‌توان انتظار داشت شاید آموزش و پرورش به دغدغه‌ای ملی تبدیل شود وگرنه به روند تحولات جاری نمی‌توان دل بست.

والسلام

علی‌اصغر کاکوجویباری

دانشیار روانشناسی دانشگاه پیام نور