ارسال شده به دست مدیریت سایت در تاریخ نوامبر 4, 2018 | 1 دیدگاه

اخیراً در محافل علمی و کارشناسی آموزش و پرورش بحث و گفتگو، مربوط به آموزش زبان انگلیسی از دوره‌ی ابتدایی در جریان است. موافقان و مخالفان موضوع به طرح دیدگاه در این زمینه می‌پردازند.

مطابق قانون تدریس زبان در ساعات فوق برنامه ایرادی ندارد

نکته اول در این زمینه، بلند کردن پرچم ممنوعیت تدریس زبان انگلیسی در دوره‌ی ابتدایی  از طرف وزارت آموزش و پروش است. آن چه با مقررات موجود در آموزش و پرورش کشور انطباق دقیق دارد،  ممنوعیت تدریس زبان انگلیسی در دوره‌ی ابتدایی  نیست، بلکه آموزش این درس در میان دروس رسمی فاقد مجوز است. به واقع مدارس درساعات فوق برنامه مدارس در آموزش زبان انگلیسی دارای امتیاز می‌باشند، امّا در ساعات رسمی مجوز ندارند.

دوره‌ی حساس زبان‌آموزی چند سالگی است؟

مطالعات وسیعی توسط روان‌شناسان و روان‌شناسان زبان درباره یادگیری زبان؛ چندزبانگی در دوره‌ی سنی قبل از دبستانی صورت گرفته است. بنا بر دیدگاه محققان این رشته‌ها، در پاره‌ای از موارد تا شش سالگی و در مواردی دیگر تا 12سالگی، دوره‌ی حساس و یادگیری زبان نامیده شد. اگر این دوره سپری شود و یادگیری زبان به دلیل محرومیت‌های اجتماعی و آموزشی اتفاق بیفتد، یادگیری زبان دشوار و در مواردی، ناممکن می‌شود. بر همین مبنا، یکی از برنامه‌های مداخله به هنگام در توان‌بخشی افراد کم‌شنوا، آموزش زبان مادری به صورت شفاهی از سال‌های خردسالی است. نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که کودک، علاوه بر زبان مادری، چندزبانگی به صورت شفاهی را نیز در سال‌های پیش از دبستان به سهولت و با موفقیت پشت سر می‌گذارند.

یادگیری زبان، از جنس مهارت است نه دانش صرف.

به علاوه، یادگیری در دوره‌ی حساس کودکی توسط محققان و نظریه‌پردازان همه‌ی موضوعات به کار برده نمی‌شود، بلکه در زمینه‌هایی همانند رشد حسی حرکتی و رشد زبان کاربرد دارد. به بیان دیگر، یادگیری زبان، از جنس یادگیری زمینه‌هایی همانند راه رفتن و شنا کردن است و شباهتی به یادگیری همانند دانش ریاضی و علوم ندارد. یادگیری زبان در پاره‌ای مؤلفه‌ها، به یادگیری ناهوشیارانه بیشتر شباهت دارد. در یادگیری طبیعی زبان در خردسالی، کودک قواعد زبان را رعایت می‌کند، بدون آن که به این امر آگاهی داشته باشد. این امور درباره یادگیری زبان مادری و چندزبانگی، مطابقت دارد.

خسارتی که بر آموزش و پرورش تحمیل می‌شود

اگر یادگیری زبان شفاهی زبان دوم، به‌طور مثال زبان انگلیسی را به‌طور عمدی تا دوره متوسطه به تأخیر بیندازیم، و یادگیری تکلمی زبان مورد نظر تا 12 سال اتفاق نیفتد، آموزش با تأخیر پرهزینه و کم‌بازده خواهد بود. این خسارت چند دهه است که بر آموزش و پرورش کشور در زمینه آموزش زبان انگلیسی سنگینی می‌کند. داده‌های مطالعات در زمینه‌ی آموزش زبان شفاهی و آموزش خواندن و نوشتن به افراد کم‌شنوا، در همه‌ی ممالک جهان از جمله ایران، همین واقعیت را نشان می‌دهد. کودکی که در خردسالی، به‌ویژه سال‌های قبل از مدرسه از یادگیری با موفقیت زبان شفاهی باز می‌ماند، در سراسر عمر موفق به تکمیل یادگیری زبان شفاهی فارسی نمی‌شود، و همچنین در سراسر زندگی از تکمیل سواد خواندن و نوشتن، به‌طور مثال انشانویسی و نامه‌نگاری، باز می‌ماند؛ اگرچه ممکن است به اخذ مدرک تحصیلی دیپلم نائل آید. این شرایط در مورد آموزش شفاهی توأم با خواندن و نوشتن زبان دوم انگلیسی نیز صحیح است. بر این اساس، توجه به دوره‌ی حساس یادگیری زبان واجد این پیام اساسی است، که سنین پایین‌تر برای یادگیری زبان مادری و زبان دوم و سوّم در مرتبه اول به‌طور شفاهی و نیز خواندن و نوشتن، ضروری است.

نگاهی به تجربه‌ی کشور ژاپن

در این زمینه یک سؤال، جای تعمق دارد، چرا بعضی از کشورها همانند ژاپن، به‌رغم استقبال بخش وسیعی از جهان در این موضوع، تا یک دهه قبل درنگ داشتند و آموزش زبان انگلیسی را در سال‌های اخیر وارد دوره‌ی ابتدایی  کرده‌اند؟ کشورهای شرق آسیا، مالزی، سنگاپور، در این زمینه پیشرو بودند، امّا ژاپن با تأخیر. نظام خطی ژاپنی نظام هجامحور است. نظام خطی هجامحور دارای دامنه وسیعی از علایم است که باید یادگرفته شود در مواردی تا پایان دبیرستان یادگیری علایم خواندن و نوشتن استمرار می‌یابد، در حالی که زبان‌هایی همانند فارسی و عربی، نظام آوا محور و حرف محور است. یادگیری علایم تا اوایل پایه دوم ابتدایی پایان می‌یابد. احتمالا به همین دلیل، ژاپنی‌ها با تأخیر این کار را انجام داده‌اند. ولی در سال‌های اخیر آموزش زبان انگلیسی از ابتدایی را شروع کرده‌اند.

چند پیشنهاد به آموزش و پرورش

بر این اساس، آموزش زبان انگلیسی از دوره‌ی متوسطه در ایران، پرهزینه و کم‌بازده است، لذا پیشنهاد می‌شود:

وزارت آموزش و پرورش، به‌طور رسمی به مدارس اعلام نماید، فعلاً آموزش زبان انگلیسی در دروه‌ی ابتدایی در ساعات رسمی آموزش، فاقد مجوز است، لیکن آموزش این درس، به‌ویژه به‌صورت شفاهی در دوره‌ی پیش‌دبستانی و دبستانی در ساعات فوق برنامه، در اختیار مدارس و اولیا می‌باشد. فعالسازی روزهای پنجشنبه مدارس بدین منظور، توصیه می‌شود.

با اجتناب از به‌کارگیری عبارت «ممنوعیت آموزش زبان انگلیسی» از تبدیل شدن آن به پرچمی برای مخالفت و اعتراض، خودداری گردد؛ آن چه که با تمام ممنوعیت ورود بانوان به ورزشگاه برای مسابقات مردانه، و مواردی دیگر انجام شده است.

لزوم تصمیم گیری مجدد در شورای عالی آموزش و پرورش

یک بار دیگر، موضوع آموزش زبان انگلیسی در دوره‌ی ابتدایی ، در دستور مباحث و تصمیم‌گیری شورای عالی آموزش و پرورش قرار گیرد. البته این موضوع یک بار در سال 1382 در شورا مطرح و تصویب شده بود.

والسلام

دکتر علی اصغر کاکوجویباری

دانشیار روان‌شناسی دانشگاه پیام نور